Μπελάδες στην παιδική χαρά; Μάθετε πώς να τους διαχειριστείτε!

Οι προκλήσεις στην παιδική χαρά είναι αρκετές και οι περισσότεροι γονείς έρχονται αντιμέτωποι με αυτές. Η δυσκολία διαχείρισης αυτών των προκλήσεων συχνά έχουν την ρίζα τους στις δικές μας πεποιθήσεις γύρω από κάποιο γεγονός και τη συμπεριφορά των παιδιών. Όπως μπορεί να έχετε ήδη παρατηρήσει τις περισσότερες φορές εμείς ως γονείς έχουμε συναισθήματα που δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε, σε αντίθεση με το παιδί που συνήθως εκφράζει τα συναισθήματα του και όταν ηρεμήσει προχωράει και δεν στέκεται στο παρελθόν. Αυτό συμβαίνει γιατί τα παιδιά ζουν περισσότερο στο παρόν από ότι εμείς οι ενήλικες. Και ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά. Από τα 7-8 χρόνια και έπειτα το σύστημα των πεποιθήσεων αρχίζει και διαμορφώνεται με αποτέλεσμα να μειώνεται ο χρόνος στο παρόν σε σύγκριση με το παρελθόν.

Τι εννοούμε όμως να είμαστε στο παρόν; Εννοούμε αυτή τη μοναδική ιδιότητα που έχουν τα παιδιά να θυμώνουν πχ με κάποιο άλλο παιδάκι, αλλά όταν λυθεί το ζήτημα ή όταν έχει βοήθεια να εκφράσει και να διαχειριστεί τα συναισθήματα του, το ζήτημα τελειώνει και ο εγκέφαλος του δεν κολλάει στο γεγονός. Δεν το αναμασά συνέχεια αναγκάζοντας τον εαυτό του να ζει ξανά και ξανά κάτω από το καθεστώς των δυσάρεστων συναισθημάτων. Δεν σκέφτεται τι έπρεπε να είχε πει ή κάτι και ούτε κρίνει, ερμηνεύει ή καταδικάζει το άλλο παιδί. Τα παιδιά έχουν την ικανότητα να αφήνουν πίσω τους καταστάσεις που τους δυσαρεστούν και να μπαίνουν ξανά στη χαρά και τη δημιουργικότητα.

Ας θυμηθούμε μερικές από τις πιο συνηθισμένες καταστάσεις που μας κάνουν να αισθανόμαστε άβολα ως γονείς, αλλά και πώς μπορούμε να τις διαχειριστούμε.

Ποιος θα κάτσει πρώτος; 

Ναι μερικές φορές γίνεται μάχη για το ποιος θα κάτσει πρώτος στην κούνια  ή ποιος θα ανέβει πρώτος στην τσουλίθρα ή την τραμπάλα. Το να επιπλήξουμε το παιδί ή σίγουρα δεν βοηθάει. Εκφράσεις όπως: «όχι εσύ πρώτος, άσε το άλλο το παιδάκι», «μην είσαι εγωιστής άσε και τα άλλα παιδάκια να παίξουν», «δεν είναι σωστό αυτό που κάνεις, περίμενε τη σειρά σου γιατί αλλιώς θα φύγουμε τώρα», είναι μερικές από αυτές που ακούς σε μια παιδική χαρά, αλλά ποτέ δεν βοηθούν το παιδί να κατανοήσει ουσιαστικά τη συνεργασία, το μοίρασμα και την ευγένεια στο ομαδικό παιχνίδι. Αντιθέτως καταπιέζεται και θυμώνει γιατί βιώνει τη συμπεριφορά του γονιού ως απορριπτική, με αποτέλεσμα να νιώθει μειονεκτικά.

Φράσεις που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε:

«Μία ο ένας, μία ο άλλος». Χαλαρώστε τον τόνο της φωνής σας και απλώς πείτε ότι θα κάνει μία ο ένας μία ο άλλος. Μπορεί να χρειαστεί να το επαναλάβετε πολλές φορές. Διατηρήστε τον ίδιο τόνο ηρεμίας κάθε φορά.

«Το ξέρω ότι θέλεις να κάνεις κούνια, αλλά τώρα κάνει το άλλο παιδάκι, θέλεις να περιμένουμε τη σειρά μας ή να παίξουμε τραμπάλα μέχρι να τελειώσει;»

Φτιάξτε μια ιστορία: Δημιουργήστε μια ιστορία πάνω στα ενδιαφέροντα του παιδιού σας ή ακόμα και μια ιστορία για έναν δράκο που ήθελε πρώτος να κάνει κούνια και κόντεψε να κάψει την παιδική χαρά από τον θυμό του! Βρείτε κάτι διδακτικό ή και αστείο για να απασχοληθεί δημιουργικά και να περάσετε ένα χρήσιμο μήνυμα για το μοίρασμα, αλλά και τη διαχείριση των συναισθημάτων του.

Επιτρέψτε στο παιδί να έχει συναισθήματα. Όταν έρθει η σειρά του για το παιχνίδι αναφέρετε εάν υπάρχει και κάποιο άλλο παιδάκι που περιμένει. Α κοίτα αυτό το κοριτσάκι περιμένει υπομονετικά για τη σειρά του όπως εσύ πριν. Έτσι θα καταλάβει ότι όλα τα παιδάκια βρίσκονται σε αυτή τη θέση και το ένα περιμένει το άλλο.

Παιδί που δεν το αφήνουν να παίξει. Είναι σίγουρα λυπηρό να βλέπεις ένα παιδί να θέλει να συμμετέχει σε μια δραστηριότητα και να παίξει με τα άλλα παιδιά, αλλά εκείνα να μην το αφήνουν. Η αλήθεια είναι ότι όσο δεν υπάρχει βία, λεκτική ή σωματική υπάρχει το δικαίωμα στα παιδιά να μη θέλουν να παίξουν με κάποιο άλλο παιδί και να μην επιπλήττονται γι’ αυτό. Είναι σημαντικό να σεβόμαστε την επιλογή τους, αλλά είναι εξίσου σημαντικό να εμφυσήσουμε στα παιδιά την ενσυναίσθηση και την ευγένεια, ώστε να μην χρειάζεται να πληγώνουν το ένα το άλλο. Είτε είναι το δικό μα παιδί, είτε κάποιου άλλου, η στάση μας θα παίξει σημαντικό ρόλο στον τρόπο που θα δει το παιδί την κατάσταση μέσα από τα μάτια μας. Είναι πάντα σημαντικό να βλέπουμε τις καταστάσεις μέσα από τα μάτια του παιδιού, αλλά εξίσου σημαντικό να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να ρίξουν ένα βλέφαρο και πίσω από τη δική μας ματιά.

Εάν το παιδί μας θέλει να παίξει με άλλα παιδιά και εκείνα δεν το αφήνουν δεν χρειάζεται να παρέμβουμε, εκτός και αν δεν επιτρέπουν στο παιδί να χρησιμοποιήσει έναν κοινόχρηστο χώρο ή ένα παιχνίδι στην παιδική χαρά που είναι προς χρήση όλων των παιδιών. Σε μα τέτοια κατάσταση ευγενικά πλησιάζουμε και αναφέρουμε ότι ο χώρος είναι για όλα τα παιδάκια, όπως και τα παιχνίδια. Σημαντικό είναι να κατανοήσουμε και να αποδεχτούμε τυχόν συναισθήματα του παιδιού μας για αυτή την κατάσταση. Φράσεις: «Έλα τώρα μη δίνεις σημασία» ή «Μην κάνεις σαν μωρό» ή «Δεν έγινε και τίποτα» δεν βοηθούν το παιδί να αποκτήσει επίγνωση, αποδοχή, αλλά και διαχείριση των συναισθημάτων του. Μπορείτε να πείτε: «Καταλαβαίνω ότι είναι δυσάρεστη για σένα αυτή η κατάσταση. Τι θα ήθελες να κάνουμε τώρα:» Ακόμα και η σιωπή ή μια αγκαλιά μπορεί να είναι αρκετή.

Εάν κρίνετε ότι είναι κατάλληλη στιγμή μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί να κατανοήσει ότι δεν έχει κάνει κάτι κακό και δεν φταίει για κάτι. Μπορείτε να πείτε: «Μερικές φορές θέλουμε να παίξουμε με κάποιον και μερικές φορές όχι, αλλά δεν φταίει ο άλλος, απλώς είναι η δική μας διάθεση. Μου έχει συμβεί και μένα. Εσένα;» Με αυτήν την ερώτηση βοηθάτε επίσης το παιδί να μπει στη θέση του άλλου, καθώς έρχεται σε επαφή με τα δικά του συναισθήματα.

Το να βοηθήσουμε το παιδί να κατανοήσει τα συναισθήματά του, συχνά οδηγεί στην κατανόηση του πώς μπορεί να νιώθει και κάποιο άλλο παιδί με συγκεκριμένες συμπεριφορές. Για παράδειγμα ένα παιδί που βιώνει απόρριψη από άλλα παιδιά μπορούμε να το βοηθήσουμε να κατανοήσει ότι αφού τα συναισθήματα είναι μια κοινή γλώσσα που μοιραζόμαστε όλοι μας, έτσι νιώθουμε όλοι μας όταν μας απορρίπτουν ή δεν μας μιλούν ευγενικά. Αυτό θέλει χρόνο, αλλά σταδιακά μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί να επιλέγει πιο προσεκτικά και συνειδητά τις συμπεριφορές του, καλλιεργώντας έτσι την ενσυναίσθηση.

Όταν χτυπάει…

Πραγματικά ένα από τα πιο συχνά συμβάντα είναι ο τραυματισμός την ώρα του παιχνιδιού στην παιδική χαρά. Είναι απόλυτα κατανοητό να ξαφνιαστούμε, να ανησυχήσουμε ή να τρέξουνε αντανακλαστικά προς το παιδί. Αποφύγετε φράσεις όπως: «Είδες τι έπαθες; Δεν ακούς», «Εντάξει είσαι, δεν είναι τίποτα», «Μη κλαις, τίποτα δεν έπαθες», «Δεν το ήθελε». Το τελευταίο στην πιθανότητα που ο τραυματισμός έχει προκληθεί από κάποιο άλλο παιδί. Δεν είναι το θέμα εάν το ήθελε ή όχι, προφανώς και το άλλο παιδί δεν το ήθελε. Το θέμα είναι ότι το παιδί σας τρόμαξε, ξαφνιάστηκε και πονάει. Τα συναισθήματά του είναι αποδεκτά και είναι σημαντικό να του επιτρέψετε να τα εκφράσει και αν κλάψει εάν το θέλει. Μείνετε με ηρεμία δίπλα του, προσφέρετέ του τις πρώτες βοήθειες εάν χρειάζεται και γίνετε μια αγκαλιά ασφάλειας και αποδοχής για το παιδί σας.

Παιδί που είναι βίαιο. Είναι αναμφισβήτητα μια δύσκολη συνθήκη. Η βία θέλει ξεκάθαρα όρια. Παρόλο που δεν βοηθάει να παρεμβαίνουμε στην επικοινωνία και τη σχέση μεταξύ των παιδιών, η βία είναι μία από τις περιπτώσεις που επιβάλλεται να παρέμβουμε. Εάν πρόκειται για κάποιο άλλο παιδί στην παιδική χαρά, τότε είναι σημαντικό να κάνουμε έναν έλεγχο, μήπως βρούμε τον γονιό του. Είναι πολύ πιθανό να μην έχει αντιληφθεί ο γονιός του ότι το παιδί του εκείνη τη στιγμή κάνει βίαιες πράξεις. Είναι άβολο το ξέρω αλλά σε τέτοιες περιπτώσεις χρειάζεται να παρέμβουμε, δίχως να εναντιωθούμε στο άλλο παιδί, ούτε στον γονιό, αλλά σαφώς να δηλώσουμε την παρουσία μας και να απευθυνθούμε στον κηδεμόνα του παιδιού. Σε αυτή την περίπτωση είναι σημαντικό να εξηγήσουμε στο παιδί μας ότι το άλλο παιδί μάλλον έχει θυμό και στενοχώρια μέσα του, γι’ αυτό και συμπροφέρεται έτσι, αλλά σε καμία περίπτωση δεν εγκρίνουμε τη συμπεριφορά, αλλά ούτε τη δεχόμαστε. Είναι μια καλή ευκαιρία να δώσουμε στο παιδί μας το στίγμα ότι δεν δεχόμαστε βία από τους άλλους και χρειάζεται πάντα να ανατρέχει σε εμάς και να το λέει. Εάν είναι στο σχολείο απευθύνεται αμέσως στη δασκάλα του.

Στην περίπτωση που δείτε βίαια συμπεριφορά από το παιδί σας, χρειάζεται, όσο απαιτητικό και αν είναι, να διατηρήσετε την ίδια ψυχραιμία. Το πλησιάζετε, πηγαίνετε στην άκρη εάν χρειαστεί και προσπαθήστε να καταλάβετε τι συμβαίνει και ποια είναι τα συναισθήματά του. Είναι σημαντικό να κατανοήσετε τι οδήγησε το παιδί σας να χτυπήσει κάποιο άλλο παιδί, αλλά είναι εξίσου σημαντικό να είναι ρητό και ξεκάθαρο πώς για κανέναν λόγο δεν χτυπάμε τους άλλους. Εδώ υπάρχει μια λεπτή διαφορά Αναγνωρίζουμε και αποδεχόμαστε το συναίσθημα, αναγνωρίζουμε αλλά δεν αποδεχόμαστε την βίαιη συμπεριφορά. Μπορούμε να πούμε: «Το βλέπω ότι είσαι θυμωμένος, είναι εντάξει να είσαι θυμωμένος, όλοι θυμώνουμε, αλλά σε καμία περίπτωση δεν χτυπάμε όταν είμαστε θυμωμένοι. Υπάρχουν όμως αποδεκτοί τρόποι να εκφράσουμε αυτόν τον θυμό, τι λες, θέλεις να δοκιμάσουμε;» Μπορεί να σου φαίνεται περίεργο να μιλήσεις έτσι σε ένα εξαγριωμένο παιδί, αλλά και ένα παιδί που έχει έντονα συναισθήματα δεν έχει συνηθίσει να το αγκαλιάζουν και να το συναισθάνονται. Δοκιμάστε το όχι μόνο μία φορά, αλλά αρκετές και θα δείτε πόσο θα βοηθήσει στην επικοινωνία σας με το παιδί σας. Είναι αλήθεια ότι είναι μεγάλο ζήτημα η βίαιη συμπεριφορά και σαφώς κάθε περίπτωση χρειάζεται να εξετάζεται μεμονωμένα.

Παιδί που δεν θέλει να μοιραστεί τα παιχνίδια του. Είναι εντάξει να μη θέλει να μοιραστεί το παιδί σας τα παιχνίδια του, είτε κάποια στιγμή, είτε για μια περίοδο της ζωή του. Όταν παρατηρείτε κάτι τέτοιο αποφύγετε να επιπλήξετε το παιδί σας επειδή δεν μοιράζεται ή να προσπαθήσετε να το κάνετε να μοιραστεί με το ζόρι, ή ακόμα περισσότερο να του κάνετε μάθημα επιτόπου περί μοιράσματος και σωστής συμπεριφοράς. Σεβαστείτε αυτήν την επιλογή του. Σε μια άλλη στιγμή, είτε μέσα στη μέρα, είτε άλλη μέρα, μέσα από συζήτηση και παιχνίδια μπορείτε να το βοηθήσετε να κατανοήσει την αξία του μοιράσματος. Μπορείτε να ενθαρρύνετε κάτι τέτοιο με παιχνίδια ρόλων και βλέποντας εσάς πρώτα να μοιράζεστε πράγματα μαζί του και με τους άλλους ανθρώπους. Η χαρά του μοιράσματος είναι κάτι που χρειάζεται να το βιώσει πρώτα μέσα στην ασφάλεια του σπιτιού του και έπειτα στις κοινωνικές του συναναστροφές.

Εάν το άλλο παιδάκι δεν θέλει να μοιραστεί τα παιχνίδια μαζί του τότε εκεί επιστρατεύστε για άλλη μια φορά την ενσυναίσθηση σας και για το παιδί σας, αλλά και για το άλλο παιδάκι. Είναι εντάξει να λυπηθεί, είναι εντάξει να έχει συναισθήματα γι’ αυτό. Μην προσπαθήσετε από την αγωνία σας να αισθανθεί καλύτερα να μειώσετε, χωρίς να το καταλάβετε, τα συναισθήματά του. Αναγνωρίστε το συναίσθημά του και αναγνωρίστε και το δικαίωμα του άλλου παιδιού να μην θέλει να μοιραστεί.

Εάν στο παρελθόν έχει συμβεί και στο παιδί σας να μην θέλει να μοιραστεί, μπορείτε να του το θυμίσετε, όχι δεικτικά αλλά με χαλαρό τόνο. «Θυμάσαι τότε που είχες αυτό το παιχνίδι και δεν ήθελες να το δώσεις σε κανέναν; Θυμάσαι πώς ένιωθες ή τι σκεφτόσουν; Τι λες να νιώθει πχ ο Γιωργάκης που δεν θέλει να μοιραστεί το αυτοκινητάκι του;»

«Το ξέρω ότι θέλεις να παίξεις με αυτό το παιχνίδι, αλλά η Μαρία δεν θέλει να το μοιραστεί αυτή τη στιγμή μαζί σου, εάν θέλεις να παίξεις με τη Μαρία μπορείτε να παίξετε κάτι άλλο ή να μοιραστείς εσύ ένα παιχνίδι σου μαζί της.»

Δώστε πρακτικές λύσεις, ώστε να δείτε εάν το παιδί σας θέλει να παίξει κάτι άλλο ή να κάνετε κάτι άλλο μαζί. Είναι εντάξει ακόμα και αν θέλει να φύγει από την παιδική χαρά. Με τη στάση σας και την αγκαλιά σας θα νιώσει την ασφάλεια και θα πάρει τον χρόνο που χρειάζεται για να το επεξεργαστεί.

Το ίδιο συμβαίνει και όταν δύο παιδιά είναι πάνω από ένα παιχνίδι και το τραβάνε μία το ένα μία το άλλο γιατί και τα δύο παιδιά θέλουν να παίξουν τώρα αμέσω!. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι καλό να δίνουμε χρόνο στα παιδιά και να τους δίνουμε το δικαίωμα να διαπραγματευτούν και να τα βρουν με τον δικό τους τρόπο. Είναι πολύ σύνηθες εμείς οι γονείς να παρεμβαίνουμε γρήγορα για να αποκαταστήσουμε γρήγορα τα πράγματα από φόβο μήπως γίνει κάτι χειρότερο ή από ντροπή συχνά για τη συμπεριφορά του παιδιού μας. Τα παιδιά έχουν ένα δικό τους κόσμο και ένα δικό τους κώδικα επικοινωνίας, που συχνά τον παραβιάζουμε με τις ενήλικες συμπεριφορές μας. Δώστε χρόνο στα παιδιά και αν δείτε ότι δημιουργείτε μεγάλο θέμα ή χρειάζονται βοήθεια, τότε μπορείτε διακριτικά να πλησιάσετε και να βοηθήσετε.

Εάν δεν τίθεται θέμα μοιράσματος ενός παιχνιδιού, αλλά είναι θέμα ανυπομονησίας, τότε μπορείτε να πείτε απαλά: «Βλέπω ότι το θέλετε πολύ και οι δύο, αλλά από ότι φαίνεται το παιχνίδι αυτό δεν μπορεί να κοπεί στα δύο. Τι λέτε να κάνουμε για να είστε και οι δύο χαρούμενοι;»

Συχνά γίνεται τέτοιος χαμός που μπορεί να νιώθετε ότι δεν ακούγεστε. Μείνετε ήρεμοι και ανεβάστε χαρούμενα λίγο τον τόνο της φωνής, ώστε να φύγει για λίγο η προσοχή τους από το παιχνίδι και να έρθει σε εσάς.

Μπορεί τα παιδιά να μην απαντήσουν κάτι, να μην ξέρουν τι λύση να σκεφτούν. Είναι εντάξει. Μπορείτε να προτείνετε: «Τι λέτε; Να το έχει μία ο ένας, μία ο άλλος; 5 λεπτά ο ένας, 5 λεπτά ο άλλος… Και ποιος θα ξεκινήσει; Εγώ λέω να κάνουμε αμπεμπαμπλόμ ή μήπως να παίξουμε «Πέτρα-μολύβι-ψαλίδι-χαρτί;» για να δούμε ποιος θα ξεκινήσει πρώτος;

Προετοιμασία από το σπίτι Υπάρχουν τόσες αφορμές και τόσες προκλήσεις για ένα γονιό, όχι μόνο στην παιδική χαρά, αλλά και γενικότερα όταν βγαίνει έξω από το σπίτι, ιδιαίτερα σε μικρές ηλικίες. Η προετοιμασία του παιδιού είναι μία από τις πιο σημαντικές τακτικές που μπορείτε να κάνετε, όχι μόνο για την παιδική χαρά, αλλά και για κάθε εξωτερικό χώρο ή μεταβατική περίοδο και κατάσταση.

Η ηλικία του παιδιού δεν έχει σημασία για το αν θα του μιλάμε, αρκεί οι προσδοκίες μας να είναι λογικές, ανάλογα με την ηλικία του. Όταν το παιδί είναι μικρό, από την κούνια κιόλας, μπορούμε να μιλάμε για την παιδική χαρά και να λέμε ότι είναι ένας εξωτερικός χώρος, που έχει παιχνίδια και όλα τα παιδάκια παίζουν και περνάνε όμορφα. Ανάλογα την ηλικία του προσθέτουμε πληροφορίες όπως πχ για το να είμαστε ευγενικοί ο ένας στον άλλον και τι σημαίνει αυτό πρακτικά, ότι είμαστε ελεύθεροι να παίζουμε μόνοι μας εάν θέλουμε, αλλά δεν μπορούν να ενοχλούμε και να πειράζουμε τα άλλα παιδάκια, ότι επειδή όλα τα παιδάκια θέλουν πολύ να παίξουν μοιραζόμαστε τα παιχνίδια της παιδικής χαράς κλπ. όσο μεγαλώνει προσθέτουμε «κανόνες» που αφορούν τη βία, το  μοίρασμα των προσωπικών μας παιχνιδιών κλπ., ανάλογα με τις αφορμές συχνά που συναντάμε στην πραγματική ζωή.

Τώρα μπορεί να ρωτήσετε τι γίνεται εάν το παιδί είναι ήδη δημοτικό και δεν έχουμε εφαρμόσει κάτι από τα παραπάνω; Κανένα πρόβλημα Τα παιδιά είναι πάντα πρόθυμα να ακούσουν όταν τους μιλάμε με αλήθεια και ενσυναίσθηση. Με έναν διαφορετικό τρόπο, ίσως λιγότερο παιδικό, ακολουθώντας τον δικό σας τρόπο επικοινωνίας με το παιδί σας, μπορείτε να του μιλάτε πάντα για την παιδική χαρά και τους άτυπους κανόνες της.

Μία ωραία δραστηριότητα είναι να δημιουργήσετε μαζί κανόνες για την παιδική χαρά και να κολλήσετε αυτοκόλλητα, να εκτυπώσετε εικόνες ή να σχεδιάσετε αντίστοιχα για κάθε κανόνα μία εικόνα που να ταιριάζει. Καλή απόλαυση!